Thủy triều là một hiện tượng thiên nhiên không quá xa lạ với nhiều người ở vùng sông nước. Nhưng nhiều người vẫn còn xa lạ thuật ngữ này. Vậy thủy triều là gì? Nguyên nhân sinh ra thủy triều là gì? Hãy cùng chúng tôi tìm hiểu về hiện tượng thiên nhiên thú vị này nhé!
Tóm tắt
Thủy triều là gì?
Trong âm Hán – Việt, “thủy” có nghĩa là nước, còn “triều” có nghĩa là cường độ mực nước dâng lên và rút xuống.
Có rất nhiều định nghĩa về thủy triều, nhưng dễ hiểu nhất thì hiện tượng thủy triều chính là sự thay đổi lực hấp dẫn. Hoặc dễ hiểu hơn chính là lực hút của Mặt Trăng và các thiên thể khác như Mặt trời ở một thời điểm nào đó trên bề mặt trái đất trong lúc trái đất đang quay. Lực hút này gây lên hiện tượng nước lên (thủy triều lên) và nước rút (thủy triều xuống) vào những khoảng thời gian nhất định trong một ngày.
Thủy triều là cường độ nước dân lên và rút xuống
Đặc điểm của thủy triều
Thủy triều có những đặc điểm sau:
Triều dâng (Flood tide): Xảy ra khi mực nước biển dâng lên cao trong vòng vài giờ, làm ngập vùng gian triều.
Triều cao (High tide): Là hiện tượng nước dâng lên đến điểm cao nhất của nó.
Triều xuống (Ebb tide): Lúc này mực nước biển sẽ hạ thấp xuống trong vài giờ làm hiện ra vùng gian triều.
Triều thấp (Low tide): Lúc này nước sẽ hạ đến điểm thấp nhất của nó.
Thủy triều tạo ra các dòng chảy có tính dao động thường được gọi là dòng triều hoặc triều lưu. Thời điểm dòng thủy triều ngừng chuyển động sẽ gọi là nước chùng hoặc nước đứng (Slack water).
Tiếp theo, thủy triều sẽ đổi hướng, gây ra những biến đổi ngược lại. Nước đứng thường xuất hiện lúc mực nước triều cao/triều thấp. Tại một vài khu vực, thời gian nước đứng sẽ khác biệt đáng kể so với thời gian triều cao hoặc triều thấp.
Hiện tượng bán nhật triều hoặc nhật triều là hiện tượng phổ biến nhất, nó xảy ra hai lần nước lớn trong ngày và có đỉnh không bằng nhau. Chúng bao gồm mực nước lớn thấp và mực nước lớn cao. Tương tự đó thì hai lần nước ròng cũng sẽ có nước ròng cao và nước ròng thấp.
Nguyên nhân sinh ra thủy triều là gì?
Nguyên nhân hình thành thủy triều là do lực hấp dẫn và lực ly tâm
Theo khoa học, nguyên nhân gây ra thủy triều là do lực hấp dẫn của mặt trăng cùng với lực ly tâm gây ra. Cụ thể, thủy quyển có hình cầu dẹt nhưng lại bị kéo cao lên ở hai miền tạo thành hình ellip.
Một đỉnh của ellipsoid nằm trực diện với mặt trăng sẽ được gọi là miền nước lớn thứ nhất do lực hấp dẫn tạo ra. Còn miền nước lớn thứ hai lại nằm đối diện với miền nước lớn thứ nhất qua tâm Trái Đất do lực li tâm tạo ra.
Giữa hai nước lớn liên tiếp sẽ là vừng nước ròng. Một khi tốc độ quay của Trái đất ổn định, lực ly tâm lớn nhất sẽ nằm ở miền xích đạo của Trái Đất, đây là nơi có bán kính quay lớn nhất.
Tuy nhiên bán kính quay lớn nhất của Trái đất chưa hẳn là đường xích đạo. Bởi Trái đất không quay quanh trục của nó, cũng giống như mặt trăng không hoàn toàn quay xung quanh trái đất. Mà thực tế là Trái đất, Mặt trăng đều quay xung quanh điểm trọng tâm của hệ này. Nhưng khối lượng của Trái đất lại lớn hơn của Mặt trăng rất nhiều nên trọng tâm của hệ Trái đất, Mặt trăng sẽ nằm trong lòng Trái đất, trên đường nối tâm của chúng. Vì vậy, Trái đất vừa quay vừa lắc.
Thủy triều sẽ đạt cực đại khi cả Mặt trăng và Mặt trời cùng nằm về một phía so với Trái Đất, còn mức thủy triều phía đối diện sẽ xuống điểm cực tiểu.
Còn trong ngành vật lý, nguyên nhân sinh ra thủy triều là do sự chênh lệch lực tác động lên các vật thể nằm trong trường hấp dẫn không đều.
Vai trò của thủy triều
Hiện tượng thủy triều đóng vai trò rất lớn trong đời sống người dân:
Đầu tiên, nó có đóng góp to lớn cho lịch sử dân tộc Việt Nam. Yếu tố thủy triều chính là yếu tố quyết định đến chiến thắng của quân ta trong trận chiến với quân của Nam Hán (938) và quân Mông Nguyên (1288) trên sông Bạch Đằng.
Thủy triều góp phần làm nên chiến thắng trận Nam Hán (938) và Mông Nguyên (1288)
Cung cấp nước phục vụ cho nhu cầu sinh hoạt cũng như sản xuất.
Phục vụ cho các ngành sản xuất: Nông nghiệp (bồi đắp phù sa), ngư nghiệp (mang lại nguồn thuỷ hải sản phong phú, hỗ trợ hoạt động đánh bắt thủy hải sản), khoa học (nghiên cứu thủy văn), công nghiệp (thủy điện)...
Tận dụng thủy triều để đóng tàu thuyền, mang lại giá trị về du lịch cũng như giao thông vận tải hàng hải cho con người.
Tác động tốt cho hệ sinh thái biển, cung cấp thức ăn và môi trường sống cho một vài động vật ở ven bờ.
Ảnh hưởng của thủy triều
Ngoài những lợi ích kể trên, thủy triều cũng mang lại nhiều nỗi lo cho con người, cụ thể như sau:
Khiến nhiều sinh vật biển bị chết hàng loạt.
Thủy triều xâm lấn vào đất liền, cuốn trôi đất đai, gây ra tình trạng sạt lở.
Các đợt triều cường làm mất an toàn và làm ảnh hưởng đến đời sống của cư dân những vùng ven biển.
Mong rằng, qua bài viết này bạn đã hiểu rõ thủy triều là gì cũng như các kiến thức khác liên quan đến thủy triều. Hy vọng nó sẽ giúp bạn đúc kết thêm những kiến thức bổ ích về các hiện tượng thiên nhiên thú vị xung quanh chúng ta.
